Huisarts en straatdokter Marcel Slockers promoveerde in november op onderzoek naar de sterfte, gezondheidsproblemen en toegang tot de zorg van dak- en thuislozen. Voor dit onderzoek bracht hij de situatie onder dak- en thuislozen in Rotterdam in kaart. Dat leverde schokkende resultaten op. Het sterftecijfer is 3,5 keer hoger dan dat van de algemene Rotterdamse bevolking. Vergeleken met de algemene bevolking is de levensverwachting op 30-jarige leeftijd bij dak- en thuisloze mannen en vrouwen respectievelijk 11,0 en 15,9 jaar lager.
Naar elkaar wijzen
“Het probleem van deze mensen is dat ze niet op één gebied van het leven problemen hebben, maar op zeven of acht”, zegt Slockers. “Een oplossing kan dus nooit komen van één ministerie of één type professional. Ik werd woest toen ik in 2015 hoorde dat dak- en thuislozen uit de zorgverzekering zouden worden gegooid. Hoe kún je, als overheid, kijkend naar de cijfers over vroegtijdig overlijden en grote gezondheidsproblemen? We zijn als Nederlandse Straatdokters Groep op dat moment bij alle partijen geweest – VWS, GGD GHORNederland, de ggz, de zorgverzekeraars – maar iedereen wees naar elkaar. Toenmalig minister Edith Schippers wilde aanvankelijk geen daklozenspreekuur bijwonen. Toen ze dat uiteindelijk op aandringen van burgemeester Ahmed Aboutaleb toch deed, is ze zich rot geschrokken.”
Botsende regels
“In lijn met mijn opmerking dat de problemen van dak- en thuislozen niet door één ministerie of één type zorgprofessional kunnen worden opgelost, is deze oproep gericht tot heel veel partijen”, zegt hij. “Denk bijvoorbeeld aan de situatie waarin je wordt gekort op je huurtoeslag als je je schizofrene zoon in huis neemt, omdat het verzamelinkomen van de huishouding dan stijgt. Het gaat niet alleen over dak- en thuislozen, maar ook over dak- en thuisloosheid voorkomen. Daar zijn ministeries bij betrokken, maar ook bijvoorbeeld woningcorporaties en de sociale dienst. Er is sprake van een berg aan regeltjes en die botsen nogal eens met elkaar. Op een gegeven moment bieden wetten en regels geen uitkomst meer voor mensen, maar moet gewoon iets slims worden bedacht.”
Straatdokter
Een aanzet hiertoe was het in 2006 in de vier grote steden gelanceerde Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang. Het was bedoeld om het aantal dak- en thuislozen in de stad terug te dringen en de groep zorg, inkomen en huisvesting te bieden. “Dit heeft de leefomstandigheden van deze kwetsbare groep enorm verbeterd’”, zegt straatdokter Slockers. “Maar het had geen invloed op het sterftecijfer. Misschien klinkt deze aanpak daardoor niet als een succes. We zagen echter wel het aantal suïcides halveren. Dat deze mensen toch nog even hard doodgingen, kwam waarschijnlijk omdat ze jarenlang geen zorg hadden ontvangen voor bijvoorbeeld hun diabetes of hart- en vaatziekten. Maar dan nog: het is beter ’s ochtends niet meer wakker te worden in je bed dan op straat te sterven. Er zijn dus wel gradaties in de manier waarop je dood kunt gaan en de maatschappelijke impact daarvan. Denk bijvoorbeeld aan suïcide door voor de tram te springen.” Hier vind je de MonitorPlan vanAanpak Maatschappelijke Opvang uit 2010 en hier de Monitor uit 2012.
Auteur: Frank van Wijck