Jet Bussemaker: de gezondheidsverschillen voorbij!

Jet Bussemaker is voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS). Ze legt in een essay een uitdaging neer voor ons allemaal: denk mee over manieren om de gezondheidsverschillen in onze samenleving structureel aan te pakken. We ondervinden er als samenleving de nadelige gevolgen van, stelt ze, dus is het zaak ook als samenleving naar oplossingen te zoeken.

Niet eendimensionaal
“Het is een problematiek waarmee ik al jaren bezig ben”, zegt ze. “In vorige functies – vooral als staatssecretaris van VWS en minister van onderwijs – merkte ik ook al hoe complex die is. Je ziet hoe problemen zich opstapelen. Dat bij kinderen bij wie het slecht gaat op school bijvoorbeeld niet die schoolproblemen de kern van de zaak zijn, maar hun thuissituatie, de omgeving waarin ze opgroeien en hun achtergrond. Of dat iemand die bij het welzijnsloket om een scootmobiel komt vragen eigenlijk een uitweg zoekt uit de eenzaamheid. Ik merk het ook in mijn functie als hoogleraar. Daarin zie ik dat in antwoord op de vraag hoe we sociaaleconomische gezondheidsverschillen kunnen verkleinen, nog te veel wordt gefocust op de zorg, terwijl juist veel meer de verbinding moet worden gezocht met zaken als welzijn, wonen, leefomgeving en onderwijs. Het is niet eendimensionaal.”

Een laag dieper
Kortom, stelt Bussemaker, het is zaak een laag dieper te graven. Daarom staat verschillen in de samenleving als thema de komende tijd op de agenda van de RVS: “Het gaat om complexe ongelijkheid tussen mensen in onze samenleving. Het beleid om daaraan iets te veranderen is op nationaal niveau steeds sterk ingericht geweest op individuen en primair ingestoken vanuit een zorgperspectief. Daar moeten we vanaf. We moeten kijken naar wat we als samenleving kunnen doen om de complexe ongelijkheid achter gezondheidsverschillen te doorbreken.”

Vraag achter de vraag
Waarom schreef ze dit essay juist nu? “Omdat we als Raad zien dat het probleem steeds urgenter wordt”, zegt Bussemaker. “Ga maar na: het Sociaal Cultureel Planbureau becijferde in 2014 dat een kwart van de Nederlandse bevolking tot de ‘achterblijvers’ of de ‘onzeker werkenden’ behoort. Dat is een probleem dat niet alleen die mensen aangaat, maar ons allemaal. Het verlaagt de veerkracht van onze samenleving en de arbeidsproductiviteit en leidt tot verhoging van de zorgkosten. Problemen die sinds 2014 beslist niet kleiner geworden zijn. Wil je daaraan structureel iets veranderen, dan moeten we loskomen van het zorgdomein en tot nieuwe oplossingen komen. Daarvoor moet je naar de hele context van mensen kijken: het medisch perspectief natuurlijk, maar daarnaast juist ook de omgeving waarin ze wonen, het netwerk dat ze hebben, schulden, eenzaamheid, noem maar op. Kort door de bocht gesteld: niet een pil voorschrijven, maar de vraag achter de vraag achterhalen. De schimmel uit het huis verwijderen.”

Gezondheidsverschillen
Het essay Gezondheidsverschillen voorbij. Complexe ongelijkheid is een zaak van ons allemaal staat niet op zichzelf. Bussemaker schreef het in het kader van het overkoepelend thema dat de RVS centraal stelt tot 2024: Verschillen in samenleving. Hierbinnen zal de RVS nog meerdere adviezen publiceren. Haar oproep om op basis van het essay mee te denken over de toekomst van het maatschappelijk beleid, is mede bedoeld om die volgende adviezen aan te scherpen.